برای بسیاری از اهالی ساخت و ساز و مجریان پروژه‌های عمرانی، انتخاب اسکلت فلزی یا اسکلت بتنی بسیار مورد بحث قرار می‌گیرد. به ویژه در شرایط اقتصادی فعلی، تفاوت قیمت اسکلت فلزی و بتنی اهمیت دو چندانی پیدا کرده است. عده‌ای معتقدند که قیمت اسکلت بتنی ظاهرا اندک به نظر می‌رسد و با هزینه‌های جانبی، بیشتر از اسکلت فولادی است، برخی دیگر معتقدند که هزینه نهایی اسکلت فولادی چند برابر اسکلت بتنی است! در این مقاله سعی می‌شود که قیمت این دو اسکلت را بررسی و مقایسه نموده تا بتوانیم انتخاب بهتری برای سازه داشته باشیم (البته دیگر شرایط برای انتخاب صحیح نیز بسیار حائز اهمیت است) جهت مطالعه بیشتر در خصوص انتخاب سازه بتنی یا فلزی به لینک مربوطه مراجعه نمایید.
تصمیم گرفتن در مورد این که چه نوع اسکلتی را انتخاب می‌کنید به عوامل مختلفی بستگی دارد از جمله منطقه‌ای که قصد ساخت و ساز در آن را دارید، شرایط آب و هوایی، رطوبت و بارندگی، خشکی و گرما، زلزله خیز بودن و روی گسل قرار گرفتن، درخواست کارفرما، عوامل فنی سازه‌ای و... می‌تواند دخیل باشد.
به طور کلی هزینه مستقیم مربوط به مصالح و اجرت ساخت در سازه‌های فولادی کمتر از سازه‌های بتنی است ولی از دید دیگر برای آن دسته از کارفرمایانی که مایلند هزینه پروژه را به صورت خردتر و با توجه به پیشرفت پروژه پرداخت کنند اسکلت بتنی گزینه مناسب‌تری خواهد بود. اما با توجه به اینکه عمده هزینه اجرای سازه فلزی هزینه خرید آهن خام موردنیاز است، مقدار بیشتری نقدینگی باید در شروع پروژه هزینه گردد. همچنین با توجه به این که در کشور ما پرداخت وام مسکن پس از تکمیل سقف طبقات پرداخت می‌گردد در سازه‌های بتنی می‌توان پس از اتمام هر سقف، نسبت به دریافت وام اقدام کرد و به پروژه تزریق نمود که این مزیت برای اسکلت بتنی محسوب می‌گردد.
قیمت مصالح ساختمانی اعم از قیمت تیرآهن و میلگرد در سال‌های اخیر افزایش داشته است ولی می‌توان شاهد آن باشیم که بتن نسبت به فولاد از نوسانات کمتری برخوردار بوده است و قیمت آن نسبت به سال‌های قبل افزایش کمی داشته است در صورتی که قیمت فولاد ساختمانی تا 3 برابر قیمت سال‌های قبل نیز رسیده است. از همین رو می‌توان نتیجه گرفت در واقع، قیمت تمام شده ساختمان اسکلت بتنی کمتر از ساخت سازه فولادی تمام شده و از لحاظ اقتصادی به صرفه‌تر است. در ادامه ویدئو مقایسه قیمت ساختمان اسکلت فلزی و بتنی آورده شده است. با کلیک بر روی آن ویدئو را مشاهده نمایید.
برآورد هزینه اجرای اسکلت بتنی را می‌توان با چند فرمول به دست آورد. برای این سازه باید ابتدا هزینه میلگرد را محاسبه کرد. در هر متر مربع به صورت تقریبی 45 کیلوگرم میلگرد نیاز است البته این رقم بسته به موقعیت جغرافیایی، نوع نقشه، ابعاد ساختمان و ... می‌تواند کم و زیاد شود. یکی دیگر از فاکتورهای موثر روی قیمت میلگرد، کارخانه تولید کننده است. قیمت میلگرد ۱۸ پرشین با همین سایز در کارخانه ذوب آهن اصفهان متفاوت است. با این حال سازمان نظام مهندسی به صورت سالانه یک بازه قیمتی برای ساخت آپارتمان ارائه می‌کند. البته توجه داشته باشید که هزینه میلگرد هر کارخانه با دیگری کمی تفاوت دارد. قیمت محصولات میلگرد کارخانه نیشابور را میتوانید از لینک‌های زیر دنبال کنید.
| آنالیز | محل بارگیری | نوع | |
|---|---|---|---|
| قیمت میلگرد 20 | A3 | کارخانه | شاخه آجدار |
| قیمت میلگرد ۱۶ | A3 | کارخانه | شاخه آجدار |
| قیمت میلگرد ۱۴ | A3 | کارخانه | شاخه آجدار |
| قیمت میلگرد ۱۰ | A3 | کارخانه | شاخه آجدار |
برای به دست آوردن هزینه دستمزد این نوع اسکلت، روش زیر می‌تواند کاربردی باشد:
هزینه دستمزد اسکلت بتنی*مساحت زیر بنا = حق الزحمه
هزینه خرید و اجرای بتن = قیمت بتن در هر تن *میزان بتن مصرفی به ازای هر متر مربع * زیر بنای ساختمان
اگر بخواهیم به صورت کاملا کلی و بدون در نظر گرفتن شرایط خاص این موضوع را مورد بررسی قرار دهیم، هم اکنون که در حال نگارش این مقاله هستم، هزینه هر متر مربع زیر بنای اسکلت بتنی برابر با 2 تا 3.5 میلیون تومان است. در ادامه برای درک بهتر شما، سعی داریم برخی از این هزینه‌ها را تفکیک کنیم:
هزینه خرید میلگرد
معمولا اولین موردی که مهندسان برای ساخت یک سازه به آن توجه می کنند مقدار میلگرد مصرفی یک سازه است. با استفاده از فرمول زیر می‌توان میلگرد مصرفی سازه را به دست آورد:
هزینه میلگرد = مساحت زیر بنای ساختمان* میلگرد مصرفی در هر متر مربع * هزینه یک کیلوگرم میلگرد
| میلگرد (یک متر مربع) | قیمت میلگرد (kg) | وزن میلگرد (هر متر مربع زیربنا) |
| 700 الی 1 میلیون تومان | 23 الی 25 هزار تومان | 25 الی 40 (kg) |
هزینه خرید بتن
معمولا برای سازه‌های بتنی حدود 0.3 تا 0.37 (برای هر متر مربع) بتن نیاز داریم. با لحاظ کردن بتن فونداسیون، 0.35 تا 0.4 متر مکعب باید در نظر گرفت به جدول زیر دقت کنید:
| هزینه بتن ریزی | قیمت بتن | مقدار بتن برای هر متر مربع زیربنا |
| 300 تا 400 هزار تومان | 1.200.000 تومان | 0.3-0.37 مترمکعب |
هزینه خرید پمپ
هزینه این مرحله بسته به نوع پمپ متفاوت است! در هر سقف دو مرحله بتن ریزی داریم. باید علاوه بر سقف ستون را نیز مد نظر قرار داد. پمپ ثابت رقمی بین 40 تا 50 هزار تومان است. که هزینه پمپ ستون و سقف باهم 80.000 تومان خواهد شد.
هزینه حمل و نقل با جرثقیل
معمولا برای اولین سقف از جرثقیل استفاده نمی‌شود. اما یک جرثقیل 7 تنی برای سقف‌های دوم و سوم، کافیست. که حدودا 3 الی 5 میلیون تومان هزینه‌بر خواهد بود. (هزینه فوق برای 3 ساعت برآورد شده است) اگر بخواهیم به صورت میانگین هزینه‌های جرثقیل را 4.500.000 هزار تومان در نظر بگیریم و فرض کنیم که یک سقف 200 متری (متر مربع) داریم، هزینه جرثقیل برای هر متر مربع زیر بنا حدود 30 هزار تومان خواهد بود.
قیمت اجرای اسکلت بتنی
این همان هزینه‌ایست که به پیمانکار پرداخت می‌شود. هزینه اجرای اسکلت بتنی بسته به نوع سقف می‌تواند متفاوت باشد. به جدول زیر دقت کنید:
| هزینه اجرای اسکلت بتنی | نوع سقف |
| 500 تا 650 هزار تومان | تیرچه بلوک |
| 750 تا 850 هزار تومان | دال بتنی- سقف‌های وافل |
هزینه سیم آرماتوربندی
معمولا برای آرماتوربندی از سیم 1.5 و برای قالب بندی از مفتول 2.5 استفاده می‌کنند:
| مقدار سیم مفتول مورد نیاز (هرمتر مربع) | هزینه (هر متر مربع) | قیمت |
| 0.5 (kg) | 20.000 تومان | 40.000 تومان |
ما سایر هزینه‌های جانبی که ممکن است در طول پروژه پیش آید یا اینکه به صورت ثابت وجود دارند متری 65 هزارتومان در نظر می‌گیریم؛ این هزینه‌ها شامل موارد زیر است:
مبالغی که بخش‌های بالاتر به آن اشاره شد، به ازای هر مربع زیربناست. اگر همه موارد را باهم جمع کنیم، عددی برابر با 2.320.000 تا 3.000.000 میلیون تومان (به صورت کاملا حدودی) خواهیم داشت. (نهایتا به این موضوع دقت داشته باشید که این هزینه‌ها بدون فونداسیون بود).
تیرآهن و آهن‌های مصرفی در این اسکلت به ازای هر متر مربع، حدودا بین 85 تا 130 کیلوگرم است که در این جا 85 کیلوگرم را مدنظر قرار می‌دهیم. قمت تمام شده هر متر مربع اسکلت فلزی حدود 2 تا 3 میلیون تومان تمام می‌شود. در ادامه با ما همراه باشید تا شما را با ریز هزینه‌ها آشنا کنیم.
هزینه خرید آهن آلات
هزینه خرید انواع آهن برای هر متر مربع به صورت میانگین حدود 1 میلیون تومان است (هر متر مربع) به جدول زیر دقت کنید:
| قیمت | وزن (هر متر زیر بنا kg) | مبلغ (هر متر مربع زیر بنا) | |
| تیرآهن تیر و ستون | 26.000 | 30 تا 40 | 700 تا 1 میلیون تومان |
| ورق | 35.000 | 3 تا 11 | 400.000 تا 800.000 |
هزینه خرید میلگرد
در جدول زیر می‌توان هزینه تقریبی میلگرد را مورد بررسی قرار داد:
| قیمت واحد | وزن (kg) | مبلغ بر اساس یک متر زیر بنا | |
| میلگرد دیوار برشی سقف | 25000 | 10- 16 | 250.000 تا 450.000 |
هزینه خرید بتن
برای برآورد هزینه خرید بتن، جدول زیر می‌تواند کمک کننده باشد:
| مبلغ (هر متر زیر بنا) | قیمت (واحد) | بتن مصرفی در هر متر مربع |
| 230.000 | 1 میلیون تومان | 0.2 متر مکعب |
هزینه جوشکاری اسکلت فلزی
هزینه جوشکاری (دستمزد جوشکار) حدودا بین 4 تا 5.5 هزارتومان است و هزینه هر متر مربع زیربنا جهت جوشکاری 250 هزارتومان است.
دستمزد اجرای سقف کامپوزیت
هر متر مربع اجرای سقف کامپوزیت، حدودا 40 تا 65 هزار تومان است.
دستمزد اجرای دیواربرشی
اگر از قالب‌بندی چوبی استفاده می‌کنید، جدول زیر می‌تواند کمک کننده باشد. (برای قالب زیر هزینه‌ها را دو برابر کنید)
| دستمزد به ازای هر متر مربع | قالب بندی (هر متر مربع زیر بنا) | هزینه کارگر (دیوار برشی) |
| حدودا 150.000 | 0.6-0.8 | 130 تا 155 هزار تومان |
موارد زیر را به عنوان سایر هزینه‌های جانبی فراموش نکنید: می‌توان برای این هزینه‌ها رقمی برابر با 110 هزار تومان در نظر گرفت:
مبالغی که بخش‌های بالاتر به آن اشاره شد، به ازای هر مربع زیربناست. اگر همه موارد را باهم جمع کنیم، عددی برابر با 2.000.000 تا 3.500.000 میلیون تومان (به صورت کاملا حدودی) خواهیم داشت. (نهایتا به این موضوع دقت داشته باشید که این هزینه‌ها بدون فونداسیون بود).
همان طور که ذکر شد حوادث رخ داده در حین ساخت سازه‌های فولادی درصد بیشتری نسبت به سازه‌های بتنی به خود اختصاص داده‌اند. در ساختمان‌های فولادی ارتفاع کار موقع نصب ستون و تیرها زیاد است و معمولا تمهیدات ایمنی ضعیفی در این مرحله استفاده می‌شود. از طرفی تعداد نفرات نصب اسکلت اصلی در سازه‌های فولادی کمتر از ساخت سازه‌های بتنی است و از این لحاظ تعداد کمتری در معرض خطر هستند.
از طرفی چون در سیستم بتنی نیاز به نیروی کار بیشتر و بودن کارگران ساده برای حمل قالب بیشتر است از کارگران ساده بیشتر استفاده می‌شود. با توجه به اینکه درصد خطر کار در ارتفاع و نبود مانع در مسیر سقوط آزاد و همچنین استفاده از مصالح سنگین و تجهیزات خطرناکی مانند کپسول ها و برق قوی بابت عملیات جوشکاری بالاتر از موارد دیگر است، می توان نتیجه گرفت که سازه‌های فولادی از نظر اجرا می‌تواند خطرات ایمنی بیشتری داشته باشد.
البته در سازه‌های بتنی نیز بخاطر نیروهای کار زیاد و استفاده از افراد با تجربه کم، خطرات وجود دارد ولی حوادث ناشی از خطرات سازه‌های فولادی، طبق نمودارها بیشتر از حوادثی است که در سازه‌های بتنی رخ داده است. طبق آمار و نمودارها بیشترین حوادث مربوط به سازه‌های فولادی است که ارتفاع محل کار در آنها بالاتر بوده و خطر سقوط در این کار بیشتر است. پس می‌توان نتیجه گرفت ایمنی حین کار سازه‌های فولادی، پایین‌تر از سازه‌های بتنی است.
کسانی که اقدام به احداث یک بنا می‌کنند اهداف متفاوتی می‌توانند داشته باشند. برای مثال برخی کارفرمایان جنبه اقتصادی کار مدنظرشان است، ایجاد شغل و کارآفرینی، علاقه به کار ساخت و ساز، مصارف شخصی و ... می‌تواند از جمله این موارد باشد.
الف) مصرف کنندگان: شاید بتوان گفت بالاترین درجه در رده ذی‌نفعان شامل مصرف‌کنندگان می‌شود. این گروه ارتباط مستقیم با نتیجه نهایی ساختمان ساخته شده دارند، از همین رو رضایت مصرف کنندگان از ساختمان ساخته شده بسیار با اهمیت است. سازندگان برای جلب رضایت مصرف کنندگان نیاز به هزینه بیشتر برای ساخت می‌شوند؛ این مساله در بازار رقابتی که امروزه در زمینه ساختمان سازی وجود دارد جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است. انتخاب درست سازه و اجرای صحیح آن در ساخت ساختمان، می‌تواند بسیاری از نگرانی‌های مصرف کنندگان را برطرف کند.
ب) کارآفرینی: به نقل از سایت اقتصاد آنلاین دبیر کل اتاق تعاون ایران با تاکید بر اینکه هر متر مربع ساختمان‌سازی برای 5.5 نفر اشتغال ایجاد می‌کند، و این خود نشان دهنده اهمیت بالای ساختمان‌سازی در روند کاهش بیکاری در کشورمان دارد.
1) مستقیم: برای ساخت اسکلت فلزی طبق نقشه‌های سازه‌ای فولادی نیاز به یک اکیپ جوشکار، شامل تعداد شش نفر (دو نفر استاد کار، یک نفر برش کار، دو نفر جوشکار ساده، یک نفر کارگر ساده) برای 30 روز کاری در ساخت سازه نیاز است و برای ساخت اسکلت بتن، طبق نقشه‌های سازه‌ای بتنی نیاز به یک اکیپ آرماتوربند به تعداد 3 نفر و یک اکیپ قالب بند و بتن ریز به تعداد 6 نفر در 118 روز کاری است. البته به این نیروهای کار می توان افراد مربوط به اکیپ جرثقیل، رانندگان میکسر، اکیپ‌های درگیر در پمپاژ بتن و ... را نیز اضافه نمود که به علت زمان کم استفاده از این افراد در ساخت سازه ار این افراد درگیر در این مشاغل صرف نظر شده است.
2) غیر مستقیم: در ساخت هر نوع سازه‌ای افرادی به طور غیر مستقیم در ساخت سازه مشغول هستند که از جمله آنها می‌توان به فروشندگان، کارخانجات تولید سیمان و ذوب آهن، بچینگ‌های بتن و رانندگان میکسر و بسیاری افراد دیگر که به علت گستردگی این مشاغل از بررسی آنها صرف نظر می‌شود.
پس از بررسی افراد شاغل که به صورت مستقیم در ساخت سازه‌ها شریک هستند می‌توان نتیجه گرفت که در ساخت سازه‌های بتنی می‌توان اشتغال‌زایی بیشتری نسبت به سازه‌های فولادی ایجاد نمود. در هر صورت توجه به امر کارآفرینی از دیرباز در صنعت ساخت و ساز مطرح بوده است.
مطلب مهم در انتخاب سیستم سازه باربر فلزی و یا بتنی امکانات اجرای سازه در زمان ساخت است. اسکلت فلزی به علت حساسیت در عملیات برشکاری، جوشکاری و حمل و نصب، تخصص و دقت بیشتری را نسبت به اجرای اسکلت بتنی می‌طلبد. بنابراین باید پذیرفت که اجرای سازه بتنی نسبت به سازه فلزی نیاز به تخصص، مهارت، نظارت و کنترل کمتری دارد. با توجه به وضع موجود کشور ما این یک مزیت برای سازه بتنی محسوب می‌شود. متاسفانه با وجود اینکه عمل جوشکاری در سازه‌های فولادی بسیار با اهمیت است ولی پس از بررسی پروژه‌های اسکلت فلزی در حال ساخت و دسترسی دشوار برای بازرسی جوش در ارتفاع سازه و آزمایش‌هایی که بابت کیفیت جوش‌ها حاصل می‌شود شاهد جوش‌های نامطلوب در ساخت سازه‌های اسکلت فلزی هستیم.
موضوع کیفیت ساخت در سازه‌های بتنی شامل آرایش‌های آرماتورها، دانه‌بندی، عیار، کیفیت بتن و مصالح مصرفی بتن آرمه می‌شود. از جمله عواملی که باعث خرابی در بتن می شوند شامل موارد زیر هستند:
از جمله مواردی که باید حین اجرای سازه‌های بتنی به آنها توجه ویژه شود شامل موقعیت خاموت‌ها، تعداد خاموت‌ها، میلگردگذاری صحیح، رعایت فاصله مناسب بین میلگردها، نحوه صحیح قالب گذاری و رعایت زمان برداشتن قالب، کارایی مناسب بتن و ... است. نظارت بر این مسائل در حین اجرا راحت بوده و با کمی دقت می‌توان از عواقب آن جلوگیری کرد.
این موضوع نیز حائز اهمیت است که در ساخت سازه‌های فولادی برای ساخت اسکلت فلزی قطعات اصلی تیرها و ستون‌ها عموما به صورت کارخانه‌ای خریداری می‌شود و در کارگاه عملیات سر هم کردن و مونتاژ آن انجام می‌گیرد ولی برای ساخت سازه‌های بتنی جزء به جزء قطعات ستون‌ها و تیرها و دیوارها با استفاده از آرماتور و بتن به صورت مرحله‌ای در خود کارگاه ساخته می‌شود و این موضوع روال کار را طولانی‌تر کرده و برای نظارت زمان بیشتری لازم دارد.
معمولا مشکلات نقشه‌ای در سازه‌های فولادی کمتر از سازه‌های بتنی رخ می‌دهد. ریزه‌کاری سازه‌های بتنی به علت آرماتوربندی فراوان، عملیات قالب‌بندی و بتن‌ریزی که برای هر مرحله انجام می‌شود بسیار زیاد است؛ اما برای ساخت سازه‌های فولادی که تنها اتصال قطعات فولادی با استفاده از جوش یا پیچ را می‌بینیم؛ به همین خاطر برخی از کارشناسان، سازه‌های فولادی را راحت‌تر از سازه‌های بتنی می‌دانند.
البته فراموش نکنیم که تهیه مواد اولیه برای ساخت بتن، راحت‌تر و فراوان‌تر از مواد اولیه ساخت فولاد است ولی بابت مشکلات اجرایی، همان طور که گفته شد در سازه‌های بتنی بیشتر از سازه‌های فولادی است.
اسکلت بتنی
ساختمانی که برای ساخت آن در سازه از بتن، سیمان، شن، ماسه، میلگرد ساده، میلگرد آجدار، میلگرد فولادی st52، میلگرد آلیاژی و ... استفاده می‌شود، اسکلت بتنی نام دارد. در صورتی که اگر در قسمت ستون، فونداسیون و تیرهای اصلی که به شاه تیر معروف است از بتن استفاده کنند به آن ساختمان «اسکلت بتنی» می‌گویند. در این سازه برای ساخت فونداسیون، ستون، تیر اصلی، تیر فرعی پله، دیوار برشی و سقف از بتن استفاده می‌کنند.
اسکلت فلزی
نوعی سازه که شاکله اصلی آن از فولاد است و برای تحمل انواع بار و فشارها از آن استفاده می‌شود. در این سازه از پرچ، پیچ و جوشکاری جهت اتصالات استفاده می‌کنند. بسته به نوع این اتصالات، قطعات طراحی شده و کنترل‌های مخصوص آن انجام می‌شود. در واقع ساختمان‌هایی که از چهارچوب‌های فولادی شامل ستون‌های عمودی و افقی مستطیل شکل تشکیل شده‌اند، اسکلت فلزی نام دارند.
یعنی این که اگر قصد تخریب ساختمان در سال‌های بعد باشد اسکلت فلزی به خاطر داشتن آهن و فولاد بیشتر (تیرآهن) ارزش بیشتری دارد. چرا که در بازار جهانی و ایران این فلزات را به عنوان اسکلت دسته دوم (کهنه) خرید و فروش می‌کنند و در چرخه بازیافت دوباره از آن استفاده می‌کنند.
جمع بندی
به طور کلی در مقایسه هزینه اسکلت فلزی و بتنی نظرات متفاوتی وجود دارد و در این مقاله به بررسی تمامی جوانب و تفاوت های این دو سازه پرداخته ایم. شما می توانید با توجه به نظر مهندس سازه و پس از مطالعه تمامی مزایا و معایب این دو اسکلت ساختمانی و در نظر گرفتن بودجه خود سازه برتر را انتخاب نمایید. در پایان و اگر در یک جمله بخواهیم به شما پیشنهاد دهیم از کدام سازه در ساخت آپارتمان خود استفاده کنید، بهتراست اینگونه بیان کنیم که:
در صورتی که پیمانکار ساختمان هستید و یا در ساخت مشارکت دارید، در این صورت زمان تحویل پروژه برای شما بسیار اهمیت خواهد داشت و چنانچه در زمان مقرر تکمیل پروژه صورت نگیرد شما متحمل خسارت خواهید بود. بر همین اساس پیشنهاد ما به شما اسکلت فولادی است. ولی در موقعیتی که خودتان صاحب زمین هستید و میخواهید تا حد امکان هزینه های ساخت را کاهش دهید، همچنین زمان اتمام ساخت برای شما اهمیت زیادی نداشته باشد، در کنار مزیت هایی مثل افزایش دهانه ها، حذف ستون و مقاومت بیشتر در برابر زلزله و آتش سوزی که در این ویدئو ذکر کردیم بهتر است از سازه بتنی استفاده کنید.