از انواع لوله‌های مورد استفاده در صنعت می‌توان به لوله‌های فولادی، مسی و پلیمری اشاره کرد. اتصالات هرکدام از این لوله‌ها متفاوت بوده که در ادامه به بررسی آنها خواهیم پرداخت. لوله گالوانیزه در واقع همان لوله فولادی درزدار (سیاه) است که پس از ساخت برای محافظت در برابر مواد خورنده، جداره داخلی و خارجی آن را با آلیاژ روی (زینک) روکش کرده‌اند.
لوله‌های گالوانیزه در شاخه‌های 6 متری به بازار عرضه می‌شوند، اتصال آنها معمولا دنده‌ای است و نباید از جوش دادن برای اتصال آنها استفاده شود. از این لوله در سیستم آب سرد و گرم بهداشتی استفاده می‌شود. برای اطلاع از قیمت لوله 20 و سایر محصولات میتوانید به سایت مرکزآهن مراجعه کنید.
مشاهده نسخه pdf مقاله : معرفی انواع اتصالات لوله فولادی، مسی و پلیمری
لوله‌های فولادی گالوانیزه باید مطابق استانداردهای معتبر جهانی تولید شوند. مقررات ملی ساختمان ایران تنها لوله‌هایی را که براساس یکی از موسسات استاندارد ساخته شده باشند تایید نموده است. این موسسات عبارتند از:
برای نمونه در استاندارد BS لوله‌های فولادی در سه وزن سبک، متوسط و سنگین ساخته می‌شوند. تنها مشخصات لوله‌های متوسط و سنگین براساس این استاندارد در جداول ارائه شده است. کاربرد لوله‌های سبک در لوله‌کشی آبرسانی ساختمان‌ها مجاز نیست. مقدار روی که در گالوانیزاسیون سطوح داخلی و خارجی لوله‌ها به کار می‌روند نباید از 500 گرم بر متر مربع کمتر باشد، ضخامت این مقدار روی برابر 70 میکرون است.
اتصالات گازی، قطعاتی هستند که در مسیر لوله‌کشی برای تغییر جهت، انشعاب‌گیری، تبدیل قطر لوله و یا اتصال دو لوله به همدیگر مورد استفاده قرار می‌گیرند. در لوله‌کشی آبرسانی با لوله گالوانیزه، متداول‌ترین اتصالات لوله عبارتند از: بوشن، زانو، سه راهی، مغزی، مهره ماسوره، تبدیل و درپوش که جنس آنها طبق مقررات ملی ساختمان باید از نوع فولادی گالوانیزه (جنس خود لوله) یا چدن چکش خوار باشد.
با توجه به اهمیت اتصالات لوله سفید در شبکه لوله کشی آبرسانی با لوله گالوانیزه در این جا به شرح مختصر هر یک از آنها می‌پردازیم:
بوشن (Socket): قطعه‌ای استوانه‌ای است که برای متصل نمودن دو قطعه لوله یا فیتینگ به همدیگر به کار می‌رود و به صورت بوشن ساده، روپیچ توپیچ و بوشن تبدیل وجود دارد.
زانو جوشی (elbow): زانو جوشی قطعه‌ای است که برای تغییر مسیر استفاده می‌شود و با توجه به زاویه تغییر و نحوه دنده شدن، دارای انواع و اقسام مختلفی است.
سه راهی گازی (Tee): از سه راهی گازی برای انشعاب‌گیری در لوله‌کشی استفاده می‌شود.
مغزی (Nipple): یک قطعه لوله دو سر دنده یا یک قطعه ریختگی دو سر دنده است که از آن برای اتصال فیتینگ‌ها به همدیگر یا به شیرها استفاده می‌شود.
مهره ماسوره (Unions): قطعه‌ای است که برای اتصال دو قسمت از لوله‌کشی به یکدیگر یا اتصال لوله کشی به دستگاه به کار می‌رود.
مهره ماسوره خود از سه قطعه پیوسته به هم تشکیل شده است. دو قطعه از آن هر یک به یک طرف وصل می‌شود و قطعه وسط با اتصال دادن این دو قطعه به یکدیگر دو قسمت لوله کشی را به هم وصل می‌کند. از مهره ماسوره در اتصال سیستم لوله کشی به دستگاه‌ها مانند آب گرم کن یا اتصال لوله‌ها در طول‌های بلند و در مدارهای بسته استفاده می‌شود.
درپوش (Plug): در صورت لزوم برای بستن دهانه‌های باز و انشعاب‌ها به کار می‌رود.
الف- اعتبار ساخت: روی هر قطعه از لوله، اتصالات لوله، فلنج، شیر و دیگر اجزای لوله کشی توزیع آب آشامیدنی باید مارک کارخانه سازنده، کیفیت ساخت یا استاندارد مورد تائیدی که قطعه مورد نظر بر طبق آن ساخته شده به صورت ریختگی، برجسته، یا مهر پاک نشدنی نقش شده باشد.
حلقه‌های فولادی باید کیفیت یا استاندارد مورد تتاییذ قطعه مورد نظر را داشته باشند. در دسته اجزای لوله کشی آب آشامیدنی باید برند کارخانه سازنده
ب- لوله فولادی گالوانیزه: لوله‌های فولادی باید از نوع گالوانیزه درزدار، دو سر دنده با بوشن فولادی گالوانیزه و مطابق یکی از استانداردهای زیر باشد:
1 – اتصالات لوله که در لوله کشی توزیع آب آشامیدنی مورد استفاده قرار می‌گیرد باید از نظر استانداردهای جنس، اندازه، ضخامت جدار، نوع دنده و دیگر مشخصات با لوله‌ها مطابقت داشته و برای کار با لوله‌های انتخاب شده مناسب باشد.
2 – سطح داخلی اتصالات لوله نباید برآمدگی ، بعد، یا تغییر سطح مقطع که ممکن است مانعی در برابر جریان آب ایجاد کند، داشته باشد.
3 – در صورت استفاده از مهره ماسوره باید از نوعی انتخاب شود که سطح آب‌بند بین دو قطعه آن مخروطی یا تخم مرغی باشد. کاربرد مهره ماسوره‌ای که سطح بند آن صفحه صاف عمود بر محور باشد، مجاز نیست.
4 – اتصالاتی که در لوله کشی فولادی گالوانیزه استفاده می‌شود باید از نو چدنی چکش‌خوار یا از نوع فولادی گالوانیزه و برابر یکی از استانداردهای زیر باشد:
فیتینگ‌های ساخته شده از چدن چکش‌خوار
فیتینگ‌های فولادی دنده‌ای
اتصال لوله مسی به لوله مسی، یا فیتینگ مسی به صورت لحیمی مویینگی یا فیتینگ فشاری انجام می‌گیرد. اتصال لحیمی مویینگی پس از قرار گرفتن لوله در داخل فیتینگی با دهانه بزرگتر یا قرار گرفتن لوله داخل لوله‌ای که طرف اتصال به وسیله قالبی بزرگتر شده باشد، انجام می‌گیرد. اتصال فیتینگ فشاری ممکن است به یکی از روش‌های لاله‌ای، فشاری حلقه‌ای و مهره ماسوره‌ای انجام گیرد.
اتصال لحیمی مویینگی برای پیوند فیتینگ به لوله و اتصال فشاری برای پیوند فیتینگ به دستگاه یا شیر به کار می‌رود. فیتینگ‌های مسی یا آلیاژ مس که در لوله کشی‌های مسی به کار می‌روند بر حسب نوع اتصال تقسیم‌بندی می‌شوند.
اتصالات مسی در اتصال به لوله گالوانیزه
لوله‌های مسی باید از نوع کلاف (نرم) یا از نوع شاخه‌ای (سخت) بوده برای اتصال لحیمی مویینگی یا اتصال فیتینگ فشاری مطابق یکی از استانداردهای زیر مناسب باشد:
در لوله‌کشی توزیع آب آشامیدنی از لوله‌های مسی تا قطر خارجی حداکثر 54 میلی‌متر (قطر نامی 2 اینچ) می‌توان استفاده کرد. استفاده از لوله‌های مسی در اندازه‌های بزرگتر مجاز نیست! در صورتی که اتصال از نوع فیتینگ فشاری باشد، لوله مسی باید از نوع کلاف (نرم) انتخاب شود.
فیتینگ
فیتینگ‌های مورد استفاده در لوله کشی مسی باید از نوع مسی یا آلیاژ مس بوده و برای اتصال لحیمی مویینگی یا اتصال فیتینگ فشاری مطابق یکی از استانداردهای زیر مناسب باشد:
در اتصال لحیمی مویینگی سطوح اتصال دو قطعه را باید کاملا تمیز کرد و مفتول لحیم‌کاری را باید تا دمای ذوب، گرم نمود به طوری که فاصله مویینه بین دو قطعه در تمام سطوح اتصال پر کند. در اتصال لحیمی مویینگی در شرایط عادی، مفتول لحیم کاری باید از نوع نرم باشد.
دمای ذوب لحیم کاری نرم باید کمتر از 427 درجه سانتی‌گراد باشد. مفتول لحیم کاری باید از آلیاژ قلع-نقره یا قلع-آنتیموان باشد. استفاده از مفتول سرب‌دار در لوله‌کشی توزیع آب آشامیدنی، مجاز نیست.
پلیمرها ملکول‌های بسیار بزرگی هستند که از به هم پیوستن بی‌شمار ملکول‌های کوچکتری به نام مونومر تشکیل شده‌اند. بنابراین یک ملکول پلیمر تعداد بسیار زیادی اتم دارد که با پیوندهای کووالانسی به یکدیگر متصل شده‌اند. وزن ملکولی پلیمرها بسیار زیاد است. تا دهه 1970 ارزش کاربرد لوله‌های پلیمری در سیستم‌های تاسیسات مکانیکی کاملا ناشناخته بود و غالبا از لوله‌های فولادی سیاه، گالوانیزه و یا مسی استفاده می‌شد.
اما خوردگی فلز از داخل و خارج در شرایط نامساعد و تغییر کیفیت آب در اثر واکنش‌های شیمیایی و گرفتگی لوله‌های فلزی و … متخصصین را بر آن داشت که به پلیمرها توجه بیشتری نشان دهند و در ساخت لوله‌ها از پلیمرهایی نظیر پلی اتیلن استفاده نمایند. این لوله‌ها البته مشکل خوردگی لوله‌های فلزی را ندارند ولی خود دارای مشکلات دیگری هستند که استفاده از آنها را محدود می‌سازد.
از جمله اینکه پلیمرها به دلیل ساختار اتمی ماکرومولکولار Macromolecule یا درشت مولکول، برخلاف فلزات که دارای ساختمان کریستالی هستند در برابر عبور گازهایی مانند اکسیژن نفوذپذیرند. در اثر نفوذ اکسیژن به داخل سیستم لوله‌کشی این لوله‌ها در تجهیزات فلزی سیستم‌ها مانند رادیاتورها، شیرآلات، پمپ‌ها و مخازن، خوردگی ایجاد شده و موجب پوسیدگی آنها می‌شود.
با استفاده از روش‌های خاص به مرور سعی شده است از مشکلات لوله‌های پلیمری کاسته شود لذا مصرف آنها در حال افزایش است. در جدول زیر ویژگی لوله‌های فلزی و پلیمری با هم مقایسه شده‌اند:
| ردیف | تفاوت | لوله فولادی | لوله پلیمری |
|---|---|---|---|
| 1 | وزن لوله | سنگین | سبک |
| 2 | اجرای لوله | اجرای سخت – نیاز به جوشکاری | اتصال ساده – عدم نیاز به جوشکاری |
| 3 | مقاومت | استحکام بالا در صورت فشار زیاد | عدم مقاومت کافی در برابر فشار |
| 4 | حرارت | تحمل کمتر از لوله‌های پلیمری | تحمل حرارت تا 150 درجه سانتی گراد |
| 5 | اتصالات | جوشکاری یا فلنج | زانو، کاهنده، بوشن، درپوش |
| 6 | عمر مفید | متناسب با سیال درون لوله (طولانی‌تر از لوله پلیمری حدود 30 تا 50 سال) | نیاز به تعویض (پس از 12 سال) |
| 7 | جدار داخلی | ممکن است زنگ بزند و جرم بگیرد | سطح داخلی صاف، جرم کمتری می‌گیرد |
| 8 | جذب و نفوذ هوا | ممکن است هوا در آنها نفوذ کند | ایمن در برابر نفوذ هوا |
| 9 | اشتعال | کاملا نسوز | قابل اشتعال |
| 10 | زنگ زدگی و فرسایش | مستعد زنگ زدگی و فرسایش | عایق الکتریسیته- ضد زنگ |
| 11 | خاصیت ارتجاعی | عدم انعطاف‌پذیری | قابلیت انعطاف‌پذیری |
| 12 | قیمت | نسبتا قیمت بالا | قیمت کمتر |
لوله کشی یا نصب این لوله‌ها در هر گروه وسایل بهداشتی از یک کلکتور مرکزی به لوازم بهداشتی مختلف، یک به یک انجام می‌گیرد؛ چون لوله به صورت کلاف نرم است با خم کردن آن همه حالت‌های مورد نیاز شکل می‌گیرد و دیگر لازم نیست از زانوها و خم‌های جداگانه استفاده شود.
به طور معمول برای آب سرد از خرطومی آبی رنگ و برای آب گرم از خرطومی قرمز رنگ استفاده می‌شود. لازم به ذکر است که امکان لوله کشی لوله‌های PEX بدون استفاده از خرطومی وجود دارد، لیکن خرطومی به عنوان محافظ بوده و امکان انبساط لوله را بدون آسیب به اطراف فراهم می‌کند.
سوالات شما
انواع اتصالات دنده‌ای، اتصالات جوش
استاندارد سازمان جهانی، استاندارد آلمان، بریتانیا، آمریکا و ژاپن
سطح داخلی اتصالات لوله نباید برآمدگی یا بعد (تغییر سطح مقطع که ممکن است مانعی در برابر جریان آب ایجاد کند) داشته باشد.
در اتصال لحیمی مویینگی سطوح اتصال دو قطعه را باید کاملا تمیز کرد و مفتول لحیم کاری را باید تا دمای ذوب گرم نمود به طوری که فاصله مویینه بین دو قطعه در تمام سطوح اتصال پر کند.
ماکرومولکولار در علم شیمی به مولکول‌هایی گفته می‌شود که از نظر وزن مولکولی، تعداد اتم‌های تشکیل دهنده و جرم مولکولی مقادیر بالایی دارند.