کفراژ coffrage یک واژه فرانسوی به معنای قالب است؛ این واژه مانند لوله داربست از اصطلاحاتی است که معمولاً در صنعت ساختمان استفاده میشود اما عملکرد کفراژ و داربست، تفاوت دارد. کاربرد کفراژ در اسکلت سازی و ساخت سقف‌‌های بتنی است. در واقع از کفراژ به منظور شکل دادن به بتن در اندازه و حجم موردنظر هنگام بتنریزی استفاده میشود.
کفراژبندی برای نگه داشتن قالبهای بتنی در ساختمان‌های معمولی اجرا نمی‌گردد به دلیل اینکه نشست قالب بر اثر بتن ریزی چندان مهم نیست. در حالی که در ساخت پلها به منظور جلوگیری از نشست یا حرکت قالب مونتاژ شده در محل کفراژبندی اجرا میشود.
کفراژ و داربست، سازههای موقتی هستند که برای اهداف خاص چیده میشوند. اما استفاده و کاربرد آنها در صنعت ساختمان سازی بسیار متفاوت است. برای تکمیل مؤثر یک پروژه ساختمانی، باید بتوان کاربردهای خاص آنها را متمایز کرد. در ادامه این مقاله تفاوت کفراژ و داربست آورده شده است.
دانلود pdf بررسی تفاوت کفراژ و داربست
کفراژ نوعی قالب بندی سازه‌ای موقت است که در هنگام ریختن بتن به عنوان قالب استفاده میشود. این قالب بندی، یک آرایش عمودی یا افقی است که بتن را تا زمانی که محکم شود و شکل موردنظر را به خود بگیرد در موقعیت خود نگه می‌دارد. کفراژها برای سازه‌هایی مانند ستون‌ها، دیوارها و دال‌‌های بتنی ارائه میشود.
آنها می‌توانند از چوب، تخته سه لا، فولاد، ترکیب چوب و فولاد، بتن مسلح و بتن ساده ساخته شوند. کفراژبندی در ساخت و ساز به هزینه زیادی احتیاج دارد و مرحله‌ای زمان بر است. علاوه بر این، هزینه‌های آن در پروژه ساخت یک سازه عظیم مانند سد، مخزن و پل بیشتر میشود.
کفراژ با کیفیت چه ویژگی‌هایی دارد؟
بارهای وارده بر کفراژ شامل موارد زیر است:
انواع کفراژ بر اساس جنس متریال به کار گرفته در ساخت آن طبقه بندی شده و دارای مدلهای متنوعی دارند. انواع آن شامل کفراژ چوبی، کفراژ فلزی، کفراژ پلاستیکی، کفراژ فایبرگلاس و پلیمری، کفراژهای لغزنده یا متحرک و کفراژ ماندگار است. در این بخش از مقاله توضیحاتی در مورد هر یک از آنها ارائه شده است.
در این نوع کفراژ از چوب نئوپان و تخته‌های سه لایه برای ساخت قالب به کار گرفته شده است. قالبهای ساخته شده در این مدل بسیار ساده هستند و کار کردن با آنها بسیار آسان است. همچنین امکان تغییر اندازه قالبهای چوبی وجود دارد، زیرا با میخ و پیچ به هم متصل شده‌‌اند. این نوع کفراژ در برابر حرارت نسبتاً مقاوم است و دارای وزن کم است.
از ایرادات این نوع کفراژ، زمان‌بر بودن آن در پروژه‌های بزرگ است. همچنین این مدل به دلیل استفاده زیاد از چوب، دوستدار طبیعت نیست و می‌تواند آسیب زیادی به محیط زیست وارد کند. از طرف دیگر، هنگام ساخت این قالب‌ها باید اندازه و شکل تخته‌های چوب توجه شود. زیرا ممکن است درزهای قالب به خوبی با هم جفت نشوند و هنگام بتنریزی مواد از آن به بیرون نشت کند.
یکی از پرکاربردترین انواع کفراژ مدلهای با استفاده از قالب فلزی هستند. این مدل‌ها برخلاف قالب چوبی سرعت اجرای پروژه را تا حدودی افزایش می‌‌دهند. همچنین قالبهای فلزی را میتوان به راحتی جا به جا کرد. استفاده از آنها بسیار راحت است و سطح صافی را برای قالب‌بندی فراهم می‌‌کنند. اگرچه قالبهای فلزی از مقاومت و استحکام بالا برخوردار هستند و برای چندین مرتبه میتوان از آنها استفاده کرد، اما سنگین هستند و هزینه بالایی دارند.
قالبهای پلاستیکی معمولاً برای ساختمان‌های ساده و کوچک استفاده میشوند. این مدل کفراژ بسیار سبک و ارزان است و اگر با دقت جابجا شود میتوان از آن برای پروژه دیگر نیز استفاده کرد.
قالبهای فایبرگلاس معمولاً در بتن ریزی سقف به کار گرفته میشوند. دلیل به کارگیری این گونه قالب‌ها، سبک سازی سقف و پی‌های گسترده بتنی است. مشخصه کفراژ فایبرگلاس داشتن ضریب امنیتی بالا است و همچنین استفاده از آنها، باعث کاهش وزن سازه میشود. به علاوه، این مدل در زمان کوتاهی اجرا میگردد و میزان نفوذپذیری را در ساختمان به حداقل می‌رساند.
عموماً کفراژ لغزنده به صورت هیدرولیک است و زمانی که بتن ریزی یکنواخت موردنیاز باشد، از آن استفاده میگردد. این مدل قالب‌ها هم به صورت افقی و هم به صورت عمودی ساخته میشوند. مدلهای افقی برای ساخت تونل، کانال آب و کانال‌های زهکشی استفاده میگردد. مدلهای عمودی برای ساخت سیلوها و انبارهای بزرگ، برج‌های مخابراتی و تأسیسات ذخیره سازی مواد به کار گرفته میشوند.
این مدل، از نوع کفراژ ثابت است، بنابراین، برخلاف سازههای موقت، باید از دوام بالایی برخوردار باشد. کفراژبندی با استفاده از قالب ماندگار به عنوان بخشی از مصالح ساختمان در نظر گرفته میشود. بنابراین عدم جابجایی آن و عدم ایجاد هرگونه تغییر در آن در مراحل ساخت و ساز، بسیار حائز اهمیت می باشد.
کفراژ داربستی نوعی دیگری از قالب بندی است که بیش تر از چهار پایه دارد. استفاده از این مدل باعث افزایش سطح ایمنی اجرای عملیات میشود. همچنین این مدل برای کارهایی که روی سقف انجام میگردد، مناسب است و باعث پایداری نما میشود.
در جدول زیر تمامی مزایا، معایب و کاربردهای هر نوع کفراژبندی را به طور خلاصه و مفید نشان داده‌ایم:
| ردیف | نوع کفراژبندی | مزایا | معایب | کاربردها |
|---|---|---|---|---|
| 1 | قالب فلزی | سرعت اجرای بالا، مقاومت و استحکام بالا، قبلیت چندین بار استفاده، دارای سطح صاف | وزن زیاد، هزینه بالا | پروژهای بزرگ و ساختمان‌های بلند |
| 2 | قالب پلاستیکی | سبک، ارزان، قابلیت استفاده مجدد | مناسب برای سختمان‌های کوچک، نیاز به دقت زیاد هنگام جابجایی | ساختمان‌های ساده و کوچک |
| 3 | قالب فایبرگلاس و پلیمری | سبک‌سازی سازه، ضریب امنیتی بالا، زمان اجرای کوتاه، کاهش نفوذپذیری | هزینه بالا، نیاز به تخصص برای نصب و استفاده | بتنریزی سقف، پی‌های گسترده بتنی |
| 4 | قالب لغزنده یا متحرک | امکان بتن ریزی یکنواخت، قابلیت حرکت عمودی و افقی | هزینه بالا، نیاز به تجهیزات هیدرولیک | ساخت تونل، سیلو، انبارهای بزرگ، برج‌های مخابراتی، تاسیسات ذخیره سازی |
| 5 | قالب ماندگار | دوام بالا، جزیی از مصالح ساختمان | عدم جابجایی، عدم ایجاد تغییر پس از نصب | پروژه‌های خاص که نیاز به سازه دائمی دارند |
| 6 | کفراژ داربستی | افزایش سطح ایمنی، پایداری نما | نیاز به فضای زیاد، هزینه نصب و نگهداری | اقدامات روی سقف، پروژه‌هایی که نیاز به پایداری بالا دارند |
| 7 | قالب چوبی | امکان تغییر اندازه، وزن کم کاربری آسان، مقاومت نسبتا خوب در برابر حرارت | زمان‌بر بودن در پروژه‌های بزرگ، آسیب به محیط زیست، نشت مواد در بتنریزی | پروژه‌های کوچک و متوسط استفاده موقت در قالب‌بندی |
داربست فلزی و کفراژ هر دو سازههای موقتی هستند که در زمان ساخت سازههای مختلف مانند ساختمان و پل استفاده میشوند. در هنگام نصب هر دو، باید نکات ایمنی و استانداردها رعایت گردد و عملیات اجرای آنها با دقت انجام شود. در این بخش از مقاله تفاوت کفراژ و داربست مورد بررسی قرارگرفته است.
به طور کلی داربست نوعی سازه موقتی است که برای دسترسی به نقاطی از ساختمان در ارتفاع تقریباً بیش از 1.5 متر استفاده میشود. این سازه موقت، بسیار نزدیک به دیوارهای ساختمان قرار میگیرد. داربست باید به اندازه کافی قوی باشد تا بتواند کارگران و سایر موادی را که روی آن قرار میگیرند، نگه دارد.
اما کفراژ نوعی سازه موقتی است که به عنوان قالب برای اجزاء مختلف ساختمان مانند ستون، تیر، دال، پله و غیره استفاده میگردد. در کفراژ بتن ریزی میشود و پس از سخت شدن و پخت بتن، باز میگردد. بنابراین اصلی‌ترین تفاوت کفراژ و داربست از نظر ساختار است.
هنگامی که هدف داربست محقق شد، داربست جمع میشود. اما کفراژ را میتوان به عنوان قالب‌گیری یا پوشش موقت استفاده کرد که گاهی اوقات به صورت دائمی نیز از آن استفاده میشود. به عبارت دیگر به محض اتمام کار، میتوان کفراژ را حذف کرد.
تفاوت کفراژ و داربست از نظر زمان باز کردن بسیار قابل ملاحظه است. به عنوان مثال کفراژ را میتوان بسته به نوع قالب، بعد از 36 ساعت یا 6 روز یا 28 روز برداشت. اگر کفراژ خیلی زود برداشته شود، ممکن است بتن فرو بریزد. بنابراین چند روز زمان لازم است تا بتن داخل قالب، گیر کند.
از کفراژ اغلب در کارهای ساختمانی پیچیده و در طیف وسیعی از کارهای ساختمانی که مصالح اصلی آن بتن است، استفاده میشود. به‌عنوان مثال، از آن برای ایجاد شکل متمایز برای ستون‌ها در پلها و ساخت ستون‌های بتنی، تیرها، دالها و غیره استفاده میگردد. در واقع، بتن ریزی ستون‌ها انجام میشود و بتن با استفاده از قالب، شکل میگیرد.
بنابراین مهمترین تفاوت کفراژ و داربست این است که کفراژ بخشی از ساختمان در نظر گرفته میشود، اما داربست به جای اینکه به عنوان بخشی از ساختمان باشد به طور معمول در اطراف ساختمان یا سازه برای انجام کارهای مختلفی مانند نقاشی، سفیدکاری، گچ بری و غیره در ارتفاعات بالا که کارگران به آنها دسترسی ندارند، نصب میشود.
دیگر تفاوت کفراژ و داربست از نظر استحکام است. کفراژ باید محکم و بادوام باشد که در هنگام بتنریزی حرکت نکند. همچنین کفراژ باید بدون سوراخ باشد که در هنگام بتنریزی، مخلوط آب و سیمان از آن نشت نکند. اما داربست به گونه‌ای طراحی شده است که سبک‌تر و متحرک‌تر و در عین حال محکم و قوی باشد. داربست به گونه‌ای طراحی شده است که مستحکم باشد اما فقط مقدار محدودی بار زنده را برای مدت کوتاهی تحمل می‌کند.
تفاوت کفراژ و داربست از نظر متریال نیز قابل توجه است. اکثر داربست‌ها از فولاد یا آلومینیوم همراه با سکوهای چوبی ساخته میشوند. البته در برخی از نقاط جهان از بامبو نیز اغلب به عنوان گزینه‌‌ای ارزان و سازگار با محیط زیست استفاده میگردد. اما کفراژ را میتوان از چوب، تخته سه لا، فولاد، فولاد و چوب به صورت ترکیبی، بتن مسلح و بتن ساده ساخت.
دیگر تفاوت کفراژ و داربست در اندازه و شکل آنهاست. به عنوان مثال برای ایجاد یک ستون یا یک دال افقی در یک زمان کفراژ به صورت تکههای کوچک اجرا میشود. اما داربست دارای اجزاء بزرگتری است که برای ساختن سکوهای بزرگتر استفاده میشود تا به کارگران اجازه انجام کارهایشان را دهد.
این جدول تفاوت‌های کلیدی بین کفراژ و داربست را به صورت کامل و جامع نشان می‌دهد:
| ردیف | معیار | کفراژ | داربست |
|---|---|---|---|
| 1 | عملکرد | بخشی از ساختمان محسوب میشود، استفاده برای شکل‌گیری بتن در ستون‌ها، تیرها، دالها و غیره | نصب در اطراف ساختمان برای انجام کارهای مختلف مانند نقاشی سفیدکاری، گچ‌بری و غیره |
| 2 | استحکام | باید محکم و با دوام باشد و حرکت نکند؛ بدون سوراخ باشد تا مخلوط آب و سیمان نشت نکند | وزن کمتر، متحرک، استحکام مناسب برای تحمل بار زنده در مدت زمان کوتاه |
| 3 | متریال | چوب، تخته سه لا، فولاد، ترکیب فولاد و چوب، بتن مسلح و بتن ساده | فولاد یا آلومینیوم همراه با سکوهای چوبی، گاهی از چوب بامبو نیز استفاده میشود |
| 4 | اندازه و شکل | به صورت تکههای کوچک برای ایجاد ستون یا دال افقی | دارای اجزای بزرگتر (جهت اقدامات ساختمانی با وسعت بیشتر) |
| 5 | زمان باز کردن | بسته به نوع قالب پس از 36 ساعت، 6 روز و یا 28 روز برداشته میشود | به محض اتمام کار جمع میشود |
| 6 | هدف و کاربرد | ایجاد شکل و ظاهری متمایز برای بتن | فراهم نمودن دسترسی به ارتفاعات بالا برای کارگران |
| 7 | پایداری و دوام | باید پایداری و دوام بسیار بالایی داشته باشد | باید مستحکم باشد اما برای بارهای موقت و سبک طراحی میشود |
| 8 | استفاده موقت/دائم | قالب گیری موقت که گاهی به صورت دائمی مورد استفاده قرار میگیرد | استفاده موقت است و تا پایان کار ادامه دارد. |
جمع بندی
کفراژ و داربست سازههای موقتی هستند که در صنعت ساختمان سازی مورداستفاده قرار میگیرند. معمولاً کفراژبندی به عنوان قالب بند برای نگهداشتن بتن ستون‌ها، تیرها، دالها و غیره به کار می‌رود. کفراژها از چوب، تخته سه لا، فلز یا ترکیبی از فلز و چوب ساخته میشود. آنها برخلاف داربست‌ها پس از اتمام کار بلافاصله باز نمی‌گردند و باید تا سفت شدن بتن برای باز کردن آنها صبر کرد. البته کفراژ و داربست از نظر کاربرد، متریال، استحکام، شکل و اندازه نیز با هم اختلاف دارند.